Malipay Baea Kita?
By Ambrosio R. Villorente
Malipay baea kita nga ro capitalistang Akeanon hay magmanggaranon ag ro pobre hay mag pobre pa guid paagi sa STL?
“Guin hungod ko nga owa ako mag adto sa public hearing hanongod sa STL ko Lunes, October 8, 2007.” Raya ro pahayag ni Mayor Edgar R. Peralta it New Washington sa Madyaas Pen ko Martes, October 9, 2007.
Ham-an owa ka mag adto ay ikaw ro spokesperson it League of Municipalities and Provinces (LMP) it Akean? “Ko unang committee hearing, gin hinyo ako ni Mayor Raymar A. Rebaldo nga ako ro mag representa sa committee it SP ay may anang guin adtonan sa oras ag adlaw ngato. Busa nag adto ako. Tag idto eon ako, gin singhanan ako nga ro Aklan SP hay owa’t jurisdiction sa rayang butang ay ro resolution hay naka himonta sa Philippines Charity Sweepstake Office.”
Ro kopyang guin padaea sa SP Aklan hay para eang sa andang kaaeaman. “Ngani nag panaw ako. Ogaling ham an it sa akong pag talikod hay guin hambaean mat a nanda ag umabot eon sa ratong public hearing?” sugid ni Mayor Peralta.
Hay ham an owa ka maka pamati sa ratong public hearing? “Guin hinyo ako nga indi eon rito mag adto. Pa-ano ako mag adto ay ro naga hinyo kakon hay ro akong guina pangalabahan adlaw-adlaw?” Sabat ni Mayor Peralta. “ Iya ako, ogaling guin hungod ko nga owa ako mag adto,” dugang pa nana.
Parabil magtapos ro public hearing sa STL ko Lunes, October 8, nag ayo si Hon. Plaridel M. Morania nga kon mahimo hay ro pabor sa “test run” sa STL hay mag alsa it to-ong alima sa mga tawo sa Sesion Hall it SP. Mga 30 segundos ro nagtaliwan owa man it nag alsa’t alima. Puro sa ubos ro alima. Buhi pa baea ro resolution ni Hon. Nemesio Neron ag Hon. Rodson Mayor nga maghimo it STL test run sa Akean? Sa 16 ka Municipal Mayors it Akean nga nag pirma sa resolution agud maghiwat it STL test run sa Aklan hay daywa man lang ro nag attender: si Mayor Antonio T. Maming it Banga ag Mayor Charito Navarosa it Libacao.
Si Mayor Navarosa hay nag pamati sa guin hambaean. Owa man it guin togda. Si Mayor Maming ro nag paabot mat-a ko anang baeat-yagon sa STL test run. Suno kay Mayor Maming, anang guina apinan ro pag test run it STL agud makatipon imaw it kwarta para sa mga maga adto sa opisina it Mayor sa Banga para maka pangayo it kwarta agud may igasto sa andang mga kina-hangeanon.
“Tingoha-on ninyong mag Mayor man kamo agud hiton-an ninyo. Makaron basi may 20 eon nga mga tawo sa akong opisina nga naga panagayo it bulig,” suno kay Mayor Maming.
“Limusi ro tawo agud imaw maka ilabas. Ton-i ro tawo sa pag usoy it ilabson agud may anang pagka-on hasta sa anang kamatayon.”
Ano baea kitang mga Banganhon, ro aton eon lang nga haton an hay mag pangayo agud maka-kaon? Ro STL baea ro sulong paagi agud maka tibawas kita sa kapobrehan? Ro STL ngani ro maga dugang it dum-ok agud mag pobre pa guid kita. Ro STL ag iba pang sugae ro maga daea sa mga tawo sa pagpangayo (mendicancy). Owa it ibang pa–agi kundi matuod-tuod nga paghugod, pag pursigi, pagtiis ag pag amlig agud maka tibawas sa pagka imoe.
Maeapad ro eogta sa Banga, may abong tuna nga manggad. Abu man ro hibaeo ni Mayor Mameng ag anang mga alyados sa pag guiya sa mga Banganhon sa pagpabunga it mga tanum, sa pag hayupan. Ro bunga it hugod it Banganhon hay e-process para hidugangan ro kantidad, ma ugan ro paghakut paadto sa tindahan agud ikabaligya nga may naga ka-igo nga ginansya ag ro maga bakae hay makasamit man it mataas nga kalidad nga produkto.
Una sa Banga ro Aklan State University nga bantog sa patag it pag panguma ag sa mga naga kaeain-eain nga sanga it pag-uma. Una sa Banga hay may bagsakan man nga kon si-in ro naga kaeain-eain nga produkto hay paga daehon agud ibaligya. Albino eon ngani ron ay owa pa man hi gamit.
Ro sugae hay guina tawag nga “game of chance”, ag sangkurot ro tsansa ko sa risgo. Ro sugae hay guina basihan ro “law of probability”. Pareho abi sa paya, ro hampang nga may daywang guina patiyog nga kwarta, dayon takeo-ban it kaeo. Daywang grupo ro manog taya: ro sa hari o ro sa korona. Kon sa pagbukas hay puro hari, pues, hari nag daog; kon puro korona, korona ro nag daog; kon ro tiyogan nga sambato hay hari ag ro sambato hay korona, royon ro wati, busa patas ro hampang. Ro probability nga mag hari ro ga daog hay 1:2 busa 50:50 chance. Imaw man ra ro sa tumbo, 50:50 chance man. Ngani owa it bangka sa rayang hampang.
Sa rayang STL ag Lotto, ro law of probability kara hay masyadong maeapad. Sa guina singhang “number games” pareho it STL ag Lotto, ro tsansa nga maga daug ro manog taya hay matsa naga tabuk imaw sa suba’t Akean nga ro anang guina eatayan hay sangka “fiber” nga abaca; owa pa imaw maka eak-dang hay nabugto eon. Sa STL o Lotto, linibo ro numero, busa kon ro numero hay 01–1000, ro atong kadaeag-an hay 1:1000.
May draw pa nga owa’t naga da-og ay owa hi taya-e ro numerong gumwa, ngani may capitalista o bangka. Sa 1000 nga nagtaya, sambato ro maga daug, 999 ro perdi. Malipayon ro sulong nag daug, gin mingaw ro 999 perdi. Naila baea kara kita?
Ro ganansya it bangka, anang guina hakot. Suno kay Mayor Mameng it Banga, kada adlaw P3 million ro gina hakot it lotto, P90 million kada buean ag P1.08 billion kada dag-on sa Akean. Pila ro nag daug nga Akeanon ag nalipay? Siin ro P1.08 billion nga guin hakot it financer?
Sa pagpahayag ni Governor Carlito S. Marquez sa radio interview kay SM Butz Maquinto, “kon una ro safeguards, owa it cobrador, ag ro capitalista hay Akeanon, akon nga pirmahan ro test run.”
Si Atty. Allen S. Quimpo hay Mayor eon it Kalibo, 20 anyos parabil mag Mayor si Hon. Antonio T. Mameng sa Banga busa haton-an na man ro guina tawag nga STL. Suno kay Atty. Quimpo, ro test run it STL ko 1989, ro financer hay naghakot sa guwa it Akean it P275,000 adlaw-adlaw ag P100.38 million sa sang dag-on. Busa, ro Kalibo hay nag papundo ko STL. Tongod sa pagpapundo, guin paeag imaw ag ro anang Chief of Police Vicente Seraspi.
Okay, Akeanon ro capitalista, malipay baea kita nga ro anang manggad hay maga umwad pa guid halin sa duga it STL? Malipay baea kita nga ro tawong dapat mag umwad pa agui sa “sipag at tiyaga” hay kapin nga nag pobre pa guid tongod hanangda sa sugae? Malipay baea kita nga ro capitalista nga datng manggaranon hay ha dugangan pa guid ro anang manggad?
Malipay kita it abu kon ro mga kueabus hay atong mabuligan paagi sa pag gamit it cuarta’t manggaranon sa pro-ductado nga paagi.
There is no easy way out of poverty but through consistent honesty, hard work, resiliency and frugality. /MP
No comments:
Post a Comment