RENEWING OUR PUBLIC LIFE THROUGH MORAL VALUES

{Ed’s Note: The Entrepreneurial Farmer yields this space to this statement of the Catholic Bishops Conference of the Philippines (CBCP). The magnitude and great importance of this “Renewing Our Public Life Through Moral Values” is real essence to the moral and political lives of our people.}

Excerpts from the Pastoral Letter
Of the Catholic Bishops’ Conference of the Philippines, January 29, 2006:

Pinalangga nga Katawhan it Dios:

Kami, nga inyong mga Obispo, tingob nga nagapamaeandong sa kahayag it Ebanghelyo kon ano ro ginasugid it aton nga mass media, mga lideres sa politika ag kapin kinyo nga mga parokyano sa nanarisari nga diosesis. Ro maathag nga nagtuhaw imaw ngani ro padayon ag tama gid nga pagkinahang-ean it pagpanibag-o sa sosyodad ku atong nasyon.

I. Ro Aton Nga Sitwasyon Pastoral: Ano Ro Mga Ginahambae It Mga tawo
Aton nga na-obserbahan ro kapaitan sa mga proseso political agod nga ro mga nagaserbisyo sa publiko magpanabat sa andang mga saea nga binuhatan. Ro aton nga mga nakit-an hay ro mga akto it pag-eapak ag pag-eandong sa kamatuoran kapareho sa kaso it wiretapping ag ro kontrobersiya sa mga tapes ni Garcillano.
Ngani ro resulta, matsa may nakaparalisa sa patag political samtang ro mga interes it kada partido nagaeabaw sa kamaeayran it kadagayaan. . .Sa mga naga-inabo nga katawhan, may una nga pagkaduea it pag-eaum sa aton nga nasyon ag ro pagkaduea man it matuod nga reporma.
Ro gina-eksperyensyahan ag ginahambae ku mga tawo sa mga diosesis nagapahisayod katon nga ro andang kinahang-eanon ag prioridad sa adlaw-adlaw nga paghimakas hay imaw rong pag-usoy it pangabuhian. Kapobrehan sa gihapon ro pinakamabug-at nga paeas-anon ku mga tawo.
II. Ro Ugat Ku Krisis: Pagdaganas It Kabuhi Moral (Pagkaduea it Moral Nga Haega)
Bilang mga Obispo, nagapati kami nga ro pinaka-ugat ku kinagamo sa politika hay ro kakueangan eon sa moral nga klase it pagkabuhi, ro kawad-an it kamatuoran ag hustisya, paghiusa ag pagtingob aeang-aeang sa kamaeayran it tanan ag matuod-tuod nga kalinong. Ro kamatuoran nangin biktima it pamartido political imaw man ku pamulitika sa mga transaksyones. Ro moral nga saeabton, hustisya para sa mga krimen kamana ku pagpamatay it mga journalists ag lideres it mga trabahante hay owa pa gid naagom.
Aton nasaksihan ro mga kabudlay ku mga kubos nga mangunguma nga apektado it pagtaas ku mga presyo ku mga gamit sa panguma samtang naganubo ro bili it andang mga produkto. Ro mga katutubo, mangunguma ag mangingisda sa mga diosesis hay puno it kahawag ag kahadlok sa mga negatibo nga epekto it ginabawaean nga pagmina, illegal nga pagpamutoe ag pagbaligya it mga kahoy ukon puno, ginabawaean nga pagbungkag it mga kabatohan, illegal man nga pagpangisda, ag ro banta it pagpahalin sa ginbugtawan nga eogta o lugar it mga katutubo. Kapin pa nga makanum-oe hay ro hayag nga kasayuran nga maabo sa aton nga mga politico ro sanda pa sa likod it hayrang mga ilegal nga hub-eag nga nagasikway sa kamaeayran it kadagayaan.

Bilang mga Obispo, na realisar namon nga ro pinaka-ugat ku atong makaeoeo-oy nga sitwasyon hay ro pagdaganas ku moral nga pagkabuhi o pagkaduea it moral nga pagpahaega sa atong palibot. Raya hay klaro gid sa mga bueohaton it kapurihan, corruption, pagpamigos ag ro makamaeatay nga kahakog sa interes it politika. . .Ro atong Santo Papa Benedicto XVI hay nagmitlang ku obserbasyon ni San Agustin nga “ro Estado (nasyon) nga owa ginadumaeahi suno sa hustisya hay mga panong it manakaw.” (Deus Caritas Est, 28)
Amon man nga natukiban nga ro aton nga sitwasyon hay bukon gid man it puro kadueom. Kita hay napahalipay ag na-inspirar man sa mga mayad ag desente nga mga Filipino, sa nansarisari nga tradisyon sa pagtueo-uhan, nga nagatrabaho it mahugod ag sinsero nga nagabaeay it atong nasyon. Rayang mga tawo, nahugpong it sangka tinutuyo ku madinaeag–on nga pumueoyo, hay mga rason sa pag-eaum, bisan pa sa tunga it mga krisis politikal sa atong kabuhi.
III. Ano Ro Atong Kinahang-ean Nga Himuon?
Ro misyon it Simbahan hay naga-eakip sa pagpanibag-o it kaayusan it sosyodad ag kabuhi pampubliko paagi sa pagtinu-eon-an ag pagpa-ambit ku mga ginapahae-gahan halin sa Ebanghelyo. Tungod sa moral nga bahin it aton nga pamulitika ag ekonomiya, “Ro Simbahan hay may mahambae sa mga konkreto nga sitwasyon ku tawo, kinaugalingon man o katilingbanon, sa bilog nga nasyon man o sa bug-os nga kalibutan.” (Compendium of the Social Doctrine of the Church, No 521) “Anuman nga matuod-tuod nga pag-usoy it kalinungan” kon sa aton nga Sto. Papa pa hay “kinahangean nga mag-umpisa sa pag-ako nga ro problema sa kamatuoran ag owa it kamatuoran hay pasaeangnan it kada isaea.” (In Truth, Peace, No.5).
1. Ginarekomendar namon nga ro pag-usoy it kamatuoran indi gid pag-ungkatan o padayon nga itub-ok paagi sa mga istraktura ag proseso nga ginmando it laye ag ku atong konstitusyon. . . Raya nagakinahang-ean nga rayang mga natungdan dumaeahan it mga matarong nga mga tawo nga may sangkoe nga kredibilidad ag ginatahod it tanan.
2. Ro kompyansa ag pagsalig sa atong proseso political hay kinahang-ean ibalik. Ro Comelec hay kinahang-ean magbag-o nga mangin masaligan nga ahensya nga indi madudahan.
3. Ro Eleksyon o pinili-an sa 2007 hay indi dapat i-kansela.
4. Samtang nagsugot kami nga may una nga aspeto sa konstitusyon nga nagakinahang-ean bag-ohon ag umanon, owa kami nagasuporta sa madalian nga pagbaylo ku mga laye it nasyon nga owa pa ngani nakapa-idaeom paagi sa maeawig nga diskusyon ag partisipasyon nga kinahang-ean sa makaron nga pagbaylo. Ro rason sa pagbaylo it konstitusyon dapat mapasad sa kamaeayran it katilingban eabaw sa personal nga interes ukon interes it mga political dynasties.
5. Gina-uman ag ginapadumdom gid namon kinyo ro amon nga panindugan sa among ginpaguwa nga July 25 Statement nga owa namon ginapangin-waea o ginasuportahi ro mga hub-eag nga makahalit o maka-eabag sa konstitusyon bilang pamaagi it pagresolba sa aton nga krisis.
Sayod namon nga ro pagbag-o it kinabuhing publiko sa Pilipinas nagakinahang-ean it pagbag-o ku kinamueat nga istraktura ag nagakinahang-ean it mas ma-id-id nga pagpaninguha sa parti it Simbahan. Ginakomitar namon ro among kaugalingon sa mga masunod:

1. Magpatupad it mas sistematiko nga programa nga nagasakdag ku moral values nga nasambit sa pito (halin sa siyam) pastoral priorities nga ginbaeay ku 2001 National Pastoral Consultation on Church Renewal.
2. Magpadayon ku pormasyon sa BEC (Basic Ecclesial Communities) ag sa iba nga komunidad it pagtueoohan halin sa pinakakubos.
3. Magsakdag ku espiritwalidad it pagserbisyo sa publiko, integredad ag kamayad bilang tinugyanan nga pampublikong alagad ag grupo man it pumueoyo.
4. Ihugpong o itingob ro mga nanarisari nga mabinaeak-on nga mga pumueoyo nga nagapanarabaho sa mayad nga pagdumaeahan agod nga ma-enganyo sa pagbueoligan sa pagtrabaho sa gobyerno sa pagbantay sa graft and corruption ag sa paghikot sa mas mayad nga pagserbisyo sa publiko.
5. Ideklarar rayang dag-on 2006 nga “Social Concerns Year” sa idaeom ku pagtatap ku Putli nga kasing-kasing ni Maria ag Eabing Balaan nga Kasing-kasing ni Jesus. Ro pagtinueon-an it Simbahan. . . sarang matun-an, madiskusyonan, mapamaeandongan ag ma-aksyonan sa tanan nga diosesis, parokya ag catholic schools.
6. Ibhan it pagpangamuyo ag pagsakripisyo ro aton nga paghimakas ag madaeom nga pagsalig sa nagapabag-o nga gahom ku grasya it Dios sa kabuhi it kada isaea ag sa komunidad.

Conclusion

Sa tanan nga among ginpanghambae iya kara, kami nga inyong mga Obispo nagatinguha nga mangin matutom sa sugo it Ginoo nga maghigugma, ag sa anang panawagan sa anang mga sumueonod nga tatapon ro tanan, eabi gid ro mga kubos (Mt.25:40). Rayang anang mando sa Ebanghelyo, ro ginahandom namon nag pakita nga bastante nga kaibahan sa pagpaninghuha nga mapahi-uli ag mapanibag-o ro atong mga kapaltahan sa kultura political ag corrupted public life (mahigko nga pamulitika). Sa paghimo kara, ginapakita namon ro among paghiusa sa mga kubos nga naga-antus sa makaron nga estado it politika. Kabay ro gugma it Dios kay Kristo, mabubo sa kada isaea sa Espiritu Santo, magtao it kaisog ag pag-eaum nga bag-ohon ro atong pagkabuhi ag magbaeay it matuod ag matarong nga sosyodad, ag kabay si Maria mangin giya ag modelo sa rayang pamanawon sa pagpanibag-o paagto sa kamatuoran, hustisya, kahilwayan ag paghigugma – ro mga haligi it matuod-tuod nga paghidait ag kalinong sa atong nasyon.
Para sa Catholic Bishops’ Conference of the Philippines

+ Angel N. Lagdameo, D.D.
Presidente
Arsobispo it Jaro
29 Enero 2006