Mayor HERODUTOS "Olong" A. RAMOS
By Ambrosio R. Villorente
Si dating Batan Mayor Herodutos "Olong" A. Ramos hay tumaliwan ko alas siyete y media it gabii, Biyernes, Hulyo 13, 2007, Manila tongod sa masakit sa apdo.
may nagpangutana, sin-o baea mana ro tawong mangin aeamon? Maaeam baea mana ro tawong nagsunog ko anang kilay sa pag eskuela sa kolegio hasta guid imao makatapos ag guin konpirmahan ro anang pagtapos ag nakabaton it diploma?
Rayang mga pangu-tana hay guin sabat man it isaeang ka mangin aeamon. Sono kana, "ro sangka tawo hay maaeam kon ro ana nga mga hueag hay tama, angay, bagay ag naga kaigo sa lugar, okasyon ag oras." Pares abe mana kon idto sa baybayon it Boracay o Tambac ro tawo, kinahangean ro ana mang biste hay para man sa baybay, naka short, T-shirt o bathing suit. Kon idto sa simbahan, dapat ro soksok nga naog hay limpyo, may kuelyo ag butkon tongod makipag ambit sa mahae nga Diyos imao.
Maskin imoe mana imao, mabudlay ro pag-hueag sa pagpangabuhi, hay mangin aeamon man kon maeampasan nana ro mapi-ot nga pagpangabuhi hasta mageomo ag mangin bugana sa pagkaon, husto sa pagnaog ag may kuartang haom nga ibayad sa tanan nga kina-hangeanon. Bisan sari-sari pang diploma ro naka bitay ko tag-ana sa pagto-od it baeay kon saea ro hueag sa ano mang lugar, oras ag okasyon, rayang tawo hay owa man guihapon it tinon-an, singki o ignorante.
Ogaling, maskin owa hitapak sa eskuelahan, pero sigo ro hueag sa ano mang oras, lugar ag okasyon, imao ra hay edukado.
Herodutos A. Ramos, raya ro isaeang naga sigang ehemplo sa rayang owa it diploma halin sa kolegio ogaling edukado. Halin imao sa pagpamogon, nagpasueogo-on nga nangin amo. Halin sa owa’t sueod ra boesa, owa eang mag milyonario, nag bilyonario pa guid. Halin sa pagtuya-tuya ag pagtamay tongod imoe nga taga barangay, si Ramos hay isaea eon sa mga taga Batan nga dongganon, maaeam, edukado ag guina tahod.
Sa pagparayao, si Herodutos Ramos hay gin hayo-an ko anang ama nga si Alfredo Ramos, taga Mambusao, Capiz ag ina nga si Maria Abayon, taga Palay, Batan, Aklan – nga si Olong. Tongod sa kapobrehan, si Olong hay owa makapadayon sa pag-eskuela. Ap-at sandang magmanghod, tatlong eaki ag sambatong baye.
Sa edad nga 12 dag-on, si Olong hay may trabaho eon. Nag-pasueogo-on sa "Bar" sa Iloilo City. Umuli imao pagtaliwan it sang dag-on ag guin padayon ro pagto-on. Pero hasta eang imao sa Grade V. Umadto eon man imao sa Manila ko 1960. Nangin sueogo-on sa North Harbor, "shoe shine boy," ag "no permanent address". Owa it guina uli-ang baeay, idto eang ga katoeog sa jeepney.
"Agod malibre ro akong pagkaon ag may akong toeogan, naghugas ako it mga pinggan sa sanka restaurant sa Echague, Quiapo." Sandag-on ro anang paghugas it pinggan ag sumaylo imao sa Amor Barber Shop sa Raon Street, Quiapo. Sueogo-on man guihapon, "ga silhig it buhok, ga eaba it tuwalya, ag iba pang obra.
Sa durong suki it barber shop sa pagpabueog, ha imbeta si Olong nga mag obra sa "Century Electronics." Sueogo-on man guihapon, "pero mayad ay may toeogan ag pagkaon , tanto pa, makato-on ako it electronics." Pagkaeampas it sang dag-on, si Olong hay idto eon man sumaylo sa "Plastic Factory" sa Makati City, tig P30.00 ro sueldo sang buean libre ro estaran ag pagkaon. Kaantigo eon imao kato magka-ayad it maeomo nga samad sa electronics.
Ano’t ang hanabo nga nasamad ro makina it plastic sa planta, indi mag andar. Owa ro mekaniko ag sa pilang adlaw pa maabot. "Nag presentar ako nga ako ro maka-ayad ag nagsugot man ro insik nga among amo." Inumpisahan ko it agahon, pagkatapos it ilabas, omandar eon. Naila rang amo ag dinogangan na eagui rang sueldo nga nangin P80.00 sang buean, dayon nag P300.00 ag nag P350.00 may pagkaon ag baeay," hambae ni Olong.
Sa planta, si Olong ro pinakamataas it sueldo, pero tongod sa welga ko mga empleyado, owa eon imao mag buhay ag bumalik sa Century Electronics sa tig P4.00 eon man ro sueldo kada adlaw. Pagkatapos it sangdag-on, humalin man imao ag idto eon lang imao sa "machinery servicing."
Ro insik nga tag-ana ko Taiwan Machinery hay naga pasueod it mga makina sa Pilipinas halin sa Taiwan. Pag-abot sa Pilipinas, si Olong ro naga assembol, instol ag naga paandar sa planta ko naka bakae. Owa ta nana guina sueldohe si Olong. Naga paabot man imao it tonghoean, pero owa guid. "Mayad man ay ro naga bakae hay imao kakon ro naga ta-o it tip. Rekara ako naka tipon ay abu ro tip," sinay Olong. Kon masamad ro makina hay imao man ro guina tawag agod ka adyon. Mahae man ro bayad sa pagka ayad ag ro spare parts pa hay mahae man.
Bisan owa si Olong pagbayari ko anang kabudlay sa Taiwan Machinery, ko ulihi hay guin tao-an man imao it grasia. Ag rikato nag-umpisa ro andang pagmanggad. Guin tao-an imao it igdaeapat para sa machine shop pareho it 1. lathe machine, 2. drill, 3. steel saw ag iba pa. Ro mga kasangkapan hay anang guin himong machine shop. Nagpabrikate imao it makina para mag manufacture it plastic bags nga anang guina baligya. Nagpatindog man imao it dogalingon nandang Plastic Factory nga naga himo it shopping bags.
Nagbahoe ro andang machine shop, si Olong ag ro anang pamilya ro tag anan it "Ramos Plastic Manufacturing Company, idto nahamtang sa Valenzuela, Bocaue, ag Marilao, Bulacan. May ana man nga Plastic Recycling Plant nga naga "peletized" it mga osadong plastic. Ro peletized plastic ro guina himong "trash bags ag seedlings bags" paagi sa "Thermo Forming Machine." Magowa ra nga naka rolyo, ag daehon dayon sa "cutting and sealing machine," dayon sa bodega ag ha-um eon ibaligya.
May ana mang "Softe Twine Machine Plant" para maghimo it sari-saring higot nga mga masiga nga guina osar sa mga "malls, shopping centers, bakery ag mga tindahan. Naga obra man si Olong it "Embossed PE". Guina osar da sa pag-obra it goma sa saeakyan ag sa pagrecap. Raya hay ginagamit agod indi magdukot sa "ply," busa guina tawag ngani nga separator. Ag imao eang ro manufacturer kara sa Pilipinas ngani monopolya nana.
Producer man si Olong it mga plastic tubes nga gamit sa irrigation ag mga water systems. May anang factory it plastic cups ag baso. Ro ana ngani karang production kada adlaw hay 1.4 milyones nga piraso. May 30 metric tons producksyon kada adlaw si Olong, puro plastic.
Ano ro mahambae sa anang "lovelife?" Bisan mana pigado ako sa kuarta ag sa oras, malipayon man guihapon. Bisan bugana eon sa kuarta, sambato guid lang ro anang asawa, si Delfina Romo, taga Baybay, Leyte, dati anay nga manog liga it onga sa Greenhills, San Juan. Pero makaron, tag ana eon ag naga maniho it milyon milyong pesos plastic manufacturing plants. Makaron, imaw man ro Mayor it Batan.
May tatlo sandang onga. Si Ana, tapos it Computer Science, si Susan, tapos man sa BS Commerce, ag si Rodel, tapos man it BS Commerce. Sono kay Olong, sanda ra edukado eon ag sanda eon man ngani ro naga padaeagan it negosyo.
"Si Olong hay nag serbi sa mga taga Batan bilang Mayor it siyam nga dag-on. "Tongod han-dum ko man magbulig sa akong tinubuang lugar, maugan kong guina baton ro imbetasyon sa tunga ko pagtamay ag pagtuya-tuya bangud sa imoe ro among guin halinan." /MP
may nagpangutana, sin-o baea mana ro tawong mangin aeamon? Maaeam baea mana ro tawong nagsunog ko anang kilay sa pag eskuela sa kolegio hasta guid imao makatapos ag guin konpirmahan ro anang pagtapos ag nakabaton it diploma?
Rayang mga pangu-tana hay guin sabat man it isaeang ka mangin aeamon. Sono kana, "ro sangka tawo hay maaeam kon ro ana nga mga hueag hay tama, angay, bagay ag naga kaigo sa lugar, okasyon ag oras." Pares abe mana kon idto sa baybayon it Boracay o Tambac ro tawo, kinahangean ro ana mang biste hay para man sa baybay, naka short, T-shirt o bathing suit. Kon idto sa simbahan, dapat ro soksok nga naog hay limpyo, may kuelyo ag butkon tongod makipag ambit sa mahae nga Diyos imao.
Maskin imoe mana imao, mabudlay ro pag-hueag sa pagpangabuhi, hay mangin aeamon man kon maeampasan nana ro mapi-ot nga pagpangabuhi hasta mageomo ag mangin bugana sa pagkaon, husto sa pagnaog ag may kuartang haom nga ibayad sa tanan nga kina-hangeanon. Bisan sari-sari pang diploma ro naka bitay ko tag-ana sa pagto-od it baeay kon saea ro hueag sa ano mang lugar, oras ag okasyon, rayang tawo hay owa man guihapon it tinon-an, singki o ignorante.
Ogaling, maskin owa hitapak sa eskuelahan, pero sigo ro hueag sa ano mang oras, lugar ag okasyon, imao ra hay edukado.
Herodutos A. Ramos, raya ro isaeang naga sigang ehemplo sa rayang owa it diploma halin sa kolegio ogaling edukado. Halin imao sa pagpamogon, nagpasueogo-on nga nangin amo. Halin sa owa’t sueod ra boesa, owa eang mag milyonario, nag bilyonario pa guid. Halin sa pagtuya-tuya ag pagtamay tongod imoe nga taga barangay, si Ramos hay isaea eon sa mga taga Batan nga dongganon, maaeam, edukado ag guina tahod.
Sa pagparayao, si Herodutos Ramos hay gin hayo-an ko anang ama nga si Alfredo Ramos, taga Mambusao, Capiz ag ina nga si Maria Abayon, taga Palay, Batan, Aklan – nga si Olong. Tongod sa kapobrehan, si Olong hay owa makapadayon sa pag-eskuela. Ap-at sandang magmanghod, tatlong eaki ag sambatong baye.
Sa edad nga 12 dag-on, si Olong hay may trabaho eon. Nag-pasueogo-on sa "Bar" sa Iloilo City. Umuli imao pagtaliwan it sang dag-on ag guin padayon ro pagto-on. Pero hasta eang imao sa Grade V. Umadto eon man imao sa Manila ko 1960. Nangin sueogo-on sa North Harbor, "shoe shine boy," ag "no permanent address". Owa it guina uli-ang baeay, idto eang ga katoeog sa jeepney.
"Agod malibre ro akong pagkaon ag may akong toeogan, naghugas ako it mga pinggan sa sanka restaurant sa Echague, Quiapo." Sandag-on ro anang paghugas it pinggan ag sumaylo imao sa Amor Barber Shop sa Raon Street, Quiapo. Sueogo-on man guihapon, "ga silhig it buhok, ga eaba it tuwalya, ag iba pang obra.
Sa durong suki it barber shop sa pagpabueog, ha imbeta si Olong nga mag obra sa "Century Electronics." Sueogo-on man guihapon, "pero mayad ay may toeogan ag pagkaon , tanto pa, makato-on ako it electronics." Pagkaeampas it sang dag-on, si Olong hay idto eon man sumaylo sa "Plastic Factory" sa Makati City, tig P30.00 ro sueldo sang buean libre ro estaran ag pagkaon. Kaantigo eon imao kato magka-ayad it maeomo nga samad sa electronics.
Ano’t ang hanabo nga nasamad ro makina it plastic sa planta, indi mag andar. Owa ro mekaniko ag sa pilang adlaw pa maabot. "Nag presentar ako nga ako ro maka-ayad ag nagsugot man ro insik nga among amo." Inumpisahan ko it agahon, pagkatapos it ilabas, omandar eon. Naila rang amo ag dinogangan na eagui rang sueldo nga nangin P80.00 sang buean, dayon nag P300.00 ag nag P350.00 may pagkaon ag baeay," hambae ni Olong.
Sa planta, si Olong ro pinakamataas it sueldo, pero tongod sa welga ko mga empleyado, owa eon imao mag buhay ag bumalik sa Century Electronics sa tig P4.00 eon man ro sueldo kada adlaw. Pagkatapos it sangdag-on, humalin man imao ag idto eon lang imao sa "machinery servicing."
Ro insik nga tag-ana ko Taiwan Machinery hay naga pasueod it mga makina sa Pilipinas halin sa Taiwan. Pag-abot sa Pilipinas, si Olong ro naga assembol, instol ag naga paandar sa planta ko naka bakae. Owa ta nana guina sueldohe si Olong. Naga paabot man imao it tonghoean, pero owa guid. "Mayad man ay ro naga bakae hay imao kakon ro naga ta-o it tip. Rekara ako naka tipon ay abu ro tip," sinay Olong. Kon masamad ro makina hay imao man ro guina tawag agod ka adyon. Mahae man ro bayad sa pagka ayad ag ro spare parts pa hay mahae man.
Bisan owa si Olong pagbayari ko anang kabudlay sa Taiwan Machinery, ko ulihi hay guin tao-an man imao it grasia. Ag rikato nag-umpisa ro andang pagmanggad. Guin tao-an imao it igdaeapat para sa machine shop pareho it 1. lathe machine, 2. drill, 3. steel saw ag iba pa. Ro mga kasangkapan hay anang guin himong machine shop. Nagpabrikate imao it makina para mag manufacture it plastic bags nga anang guina baligya. Nagpatindog man imao it dogalingon nandang Plastic Factory nga naga himo it shopping bags.
Nagbahoe ro andang machine shop, si Olong ag ro anang pamilya ro tag anan it "Ramos Plastic Manufacturing Company, idto nahamtang sa Valenzuela, Bocaue, ag Marilao, Bulacan. May ana man nga Plastic Recycling Plant nga naga "peletized" it mga osadong plastic. Ro peletized plastic ro guina himong "trash bags ag seedlings bags" paagi sa "Thermo Forming Machine." Magowa ra nga naka rolyo, ag daehon dayon sa "cutting and sealing machine," dayon sa bodega ag ha-um eon ibaligya.
May ana mang "Softe Twine Machine Plant" para maghimo it sari-saring higot nga mga masiga nga guina osar sa mga "malls, shopping centers, bakery ag mga tindahan. Naga obra man si Olong it "Embossed PE". Guina osar da sa pag-obra it goma sa saeakyan ag sa pagrecap. Raya hay ginagamit agod indi magdukot sa "ply," busa guina tawag ngani nga separator. Ag imao eang ro manufacturer kara sa Pilipinas ngani monopolya nana.
Producer man si Olong it mga plastic tubes nga gamit sa irrigation ag mga water systems. May anang factory it plastic cups ag baso. Ro ana ngani karang production kada adlaw hay 1.4 milyones nga piraso. May 30 metric tons producksyon kada adlaw si Olong, puro plastic.
Ano ro mahambae sa anang "lovelife?" Bisan mana pigado ako sa kuarta ag sa oras, malipayon man guihapon. Bisan bugana eon sa kuarta, sambato guid lang ro anang asawa, si Delfina Romo, taga Baybay, Leyte, dati anay nga manog liga it onga sa Greenhills, San Juan. Pero makaron, tag ana eon ag naga maniho it milyon milyong pesos plastic manufacturing plants. Makaron, imaw man ro Mayor it Batan.
May tatlo sandang onga. Si Ana, tapos it Computer Science, si Susan, tapos man sa BS Commerce, ag si Rodel, tapos man it BS Commerce. Sono kay Olong, sanda ra edukado eon ag sanda eon man ngani ro naga padaeagan it negosyo.
"Si Olong hay nag serbi sa mga taga Batan bilang Mayor it siyam nga dag-on. "Tongod han-dum ko man magbulig sa akong tinubuang lugar, maugan kong guina baton ro imbetasyon sa tunga ko pagtamay ag pagtuya-tuya bangud sa imoe ro among guin halinan." /MP
No comments:
Post a Comment